حلق های تنگ و سخن استاد
قرآن و عرفان و برهان از هم جدائى ندارند    متن    103     فصل دهم در بیان طرق اقتناى معارف است
روزى در محضر اعلاى استاد علامه شعرانى روحى له الفدا که به تصحیح شرح اصول کافى ملا صالح مازندرانى و تعلیقه بر آن اشتغال داشت، عرض کردم مولاى من حلق‏ ها تنگ‏ است اگر در تقریر این مضامین عالى عرشى در تعلیقه به اشارت اکتفا شود شاید اولى باشد که مبادا، فرمود آقا اگر بنا بر این باشد که عالم براى ارضاى خاطر عوام دست به قلم کند باید در علم را تخته کرد، و نمى بایستى بزرگان علوم و معارف این همه ذخایر و تراث علمى را براى طالبان حقایق گذاشته باشند.

وفیات الأعیان
       روزی استاد شعرانی به من امر فرمود که در کنار درس و بحث به عنوان زنگ تفریح و ملاحظه تنوع حال کتاب وفیات الأعیان احمد بن خلکان-معروف به تاریخ ابن خلکان- را یک دوره به دقت مطالعه کنید که هم ابن خلکان را قلمی ادبی صین و وزین است و هم مطلب علمی و تاریخی و رجالی آن کتاب متین و ثمین است به أمتثالامر آن جناب کتاب مذکور را در دوم فروردین هزار و سیصد سی دو هجری شمسی شرو عکردم و در فهم بسیاری از عبارات آن از آن جناب مدد می گرفتم تا با جد و جهد و کاوش وپرسش بر فهم آن نایل آمدم و بهره های فراوان از آن بردم .


       روزی استاد شعرانی به من امر فرمود که در کنار درس و بحث به عنوان زنگ تفریح و ملاحظه تنوع حال کتاب وفیات الأعیان احمد بن خلکان-معروف به تاریخ ابن خلکان- را یک دوره به دقت مطالعه کنید که هم ابن خلکان را قلمی ادبی صین و وزین است و هم مطلب علمی و تاریخی و رجالی آن کتاب متین و ثمین است به أمتثالامر آن جناب کتاب مذکور را در دوم فروردین هزار و سیصد سی دو هجری شمسی شرو عکردم و در فهم بسیاری از عبارات آن از آن جناب مدد می گرفتم تا با جد و جهد و کاوش وپرسش بر فهم آن نایل آمدم و بهره های فراوان از آن بردم .

استادِ ملای کتابی

هنگامی که خواستم شفا را دو درسه بخوانم از جناب استاد علامه شعرانی پرسیدم که آیا اجازه می دهید شفا را از اول طبیعیات نزد فلانی بخوانم؟در جوابم فرمود :این آقا از خارج حرف و مطلب خیلی می داند ولی ملای کتابی نمی‌باشد طلبه باید نزد ملای کتابی درس بخواند. اگر آقای فاضل تونی درس شفا را برای شما قبول کند خیلی خوب است . 

بیماری استاد فاضل تونی
       خاطره ای ناگوار از درس شفای استاد فاضل تونی پس از مدت مدیدی که بسیاری از طبیعیات شفا را نزد وی خوانده ام برایم روی آورد،بدین شرح:
   در این درس شفا کسی با من شرکت نداشت فقط من تنهابه محضرش تشرف می یافتم .یک روز چهارشنبه که روز آخر درس هفته است ،دیدم آن جناب رضوان الله علیه درست و موزون مطلب شفا را تقریر نمی فرمایندو پریشان می گوید،ومن چند بار سوال پیش آوردم وجواب مقنعی نفرموده است ،چنین انگاشتم که شاید مانعی پیش آمده است و درس را مطالعه نفرموده است روزپنجشنبه و جمعه و دیگر تعطیلی ها در محضر استاد شعرانی دروس ریاضی فرا می گرفتم ،لذا فردای آن روز چهارشنبه یاد شده برای درس ریاضی به حضور استاد شعرانی شرفیاب شدم ،و در آن محضر نیز تنها بودم غرض اینکه بسیار خامی و بی ادبی از من سر زده بود که به استاد شعرانی عرض کردم :حضرت آقا دیروز جناب استاد فاضل تونی درس شفا را درست تقریر نفرموده است و من چند بار سوال پیش آوردم و لکن از ایشان جواب موزون و مطبوع نشنیدم لاجرم سکوت کردم و پیگیری نکردم   استاد شعرانی در هنگام گفتارم به نوشتن اشتغال داشت بدون آنکه سربلند کند و مرا نگاه کند به حالت انقباض و گرفتگی چهره با لحنی خاص و اعتراض آمیز فرمود:
درسها و بحث هایت را کم کن شفا را پیش مطالعه کن و در آن بیشتر زحمت بکش .
   من خاموش شدم ،ولی انفعالی شدید به من روی آورد که شاید استاد شعرانی این گستاخی را از من در باره خودش نیز احتمال دهد که در محضر استادان دیگر از ایشان هم چنین بی ادبی از من صادر شود.تا فردای آن روز که روز جمعه بودو برای درس ریاضیات تشرف حاصل کردم در حالی که آن حالت انفعال برمن حاکم بود به محض نشستن رو کرد به من فرمود:آقا آن اعتراض دیروز شما بر آقای فاضل تونی حق با شما است زیرا که ایشان به سکته مغزی دچار شده است و الان در بیمارستان بستری است و آن پریشان گفتارش از رویداد طلیعه سکته بود;  پس از درس استاد شعرانی به بیمارستان رفتم ،تا چشم آن جناب به من افتادبه شدت گریست ومرا نیز به گریه آورد،دست و پایش را بوسیدم و عرض کردم:آقا جان ما باید از شما صبرو سکینه و قار را بیاموزیم (جزاه الله سبحانه عنا أحسن جزاء المعلمین).
غرض آنکه آنچه فرمود: : «چنین انگاشتم که شاید مانعی پیش آمده است و درس را مطالعه نفرموده است» مطلبی مهم است و متعلم گرامی باید بداند که دنیا دار تزاحم است و روی آوردن موانع هم چه بسیار تا آنجا که امیر حکمت و بیان وصی رسول خداصلی الله علیهما و آلهما فرمود: عَرَفْتُ اللَّهَ بِفَسْخِ الْعَزَائِمِ وَ حَلِّ الْعُقُودِ (وَ نَقْضِ الْهِمَمِ) بر این اساس بر متعلم فرض است که اگر برای استاد مشکلی پیش آمده و مطالعه جدید ندارد و به فرمود یکی از اساتیدم از کیسه می خواهد بخورد مراعات حال استاد را بکند.
ودیگر آنچه برای حضرت استاد فاضل تونی رضوان الله علیه پیش آمد هم احتمالی مهم است که باید در نظر گرفته شود مخصوصا اگر استاد دوران کهولت را پشت سر می گذارد.و در نقل این خاطره فواید دیگر هم هست که تحفه متفکرین و متأمّلین