نشست علمی «جایگاه عقل و عقلانیت در معارف دین» در تاریخ 29/11/94 با سخنرانی آیت الله ابوالقاسم علیدوست در دانشگاه مجازی المصطفی ص با حضور اساتید، دانشجویان و مدیران و با ارتباط بسیاری از دانشجویان از طریق وب برگزار شد.

مشروح سخنرانی پژوهشگر برتر کنگره جهانی علوم انسانی اسلامی به قلم و تقریرسید مرتضی حسینی کمال آبادی شرح ذیل است:

قسمت یکم

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد و آل محمد واهدنا لما اختلف فیه من الحق بإذنک إنک تهدی من تشاء الی صراط مستقیم

از دست اندرکاران برگزاری این نشست علمی، متشکرم علی الله اجرهم و لله درهم. موضوع نشست «جایگاه عقل و عقلانیت در معارف دین» است. این موضوع بسیار گسترده است و در جلسه‌ای با زمانی محدود نمی‌توان بدان رسیدگی کرد، تصور بفرمایید که در کتاب «فقه و عقل» دویست و پنجاه صفحه در بُعد جایگاه عقل در دانش فقه و نظام استنباط سخن به میان آمده است و اگر الان بخواهم به همین مسأله رسیدگی کنم، کتابی بیش از 500 صفحه می شود. همچنین «جایگاه عقلانیت» نیز عمیق است و پژوهش های مبسوط می طلبد، لذا در این فرصت کوتاه باید بحث را خوب مدیریت کنیم تا به محورهای اصلی بحث رسیدگی شود و مجال پژوهش و تفکر برای دانشجویان فراهم آید.

«جایگاه عقل و عقلانیت در معارف دین» از مسائل اختلافی میان انسان ها و بلکه در میان ادیان و بلکه در میان مذاهب از یک دین و بلکه در میان نحله‌های فکری از یک مذهب دینی است. بحثی بسیار پردامنه و پرکاربست است. این بحث از نگاهی شروع می شود که عقل را به عنوان یک «هوو»[1] آن هم یک «هوو» نا نجیب و ناسازگار برای دین به شمار می‌آورد تا نگاه و روی‌آوردی که  برآن است در دین قدم از قدم نمی توان برداشت جزء آنکه عقل نقش آفرین باشد.

چنان نیست که مسلمانان تازه در این مسأله به اختلاف رسیده باشند بلکه از گذشته بسیار دور خود را نشان داده است.

مساله ای با چنین قدمت و گستره اختلاف اگر بخواهد حقش ادا شود باید جدی گرفته شود و در خور گستره آن و بر تک تک مسائل آن، تمرکز منضبط پژوهشی صورت گیرد.

ادبیات زیادی در طول تاریخ برای این موضوع و مسائل آن تولید شده است. صدها کتاب، هزاران مقاله، صدها سخنرانی و همایش وجود دارد . البته ادبیات تولید شده به این معنی نیست که در این مسأله به اندازه کافی کار شده و دیگر جای کار کردن وجود ندارد، این مسأله لا یتناهی است و هیچ زمانی کار در آن تمام نمی شود و بنده بر این باورم که هرچه زمان بگذرد، جای پژوهش در این مساله بیشتر می شود، فقط باید بایسته های پژوهش در خلق و نوآوری رعایت شود.

مبادی تصوریه

الف) معارف دین

ادامه مطلب...