|
درس یکم از سلسله دروس عقبه اعتقادی احکام
ضرورت شریعت شناسی
یکی از موضوعات مهمی که ذهن هر انسان را قبل از پژوهش به خود مشغول داشته موضوع اساسی شریعت است.وجه این اهمیت را در قالب چند دلیل اینچنین می توان بیان نمود.
دلیل اول :اصطکاک در خانواده و جامعه چند قطبی
اگر نگاهی به خانواده ها بیندازیم به این نکته می رسیم که منقح نشدن این موضوع(اعتقاد به احکام) موجب چند قطبی شدن خانواده ها شد و چند قطبی شدن خانواده ها جامعه چندقطبی را رقم می زند در چنین اجتماعی اگر چه جسم هایشان کنار هم است اما قلب هایشان به اندازه دوری اعتقادشان دور است .
طرح مبانی اعتقادی شریعت ، وآگاهی به آن برای هر مسلمانی از این جهت نیز ضروری است که در واقع شریعت(نظام حقوقی اسلام) برای صعود به یک قله رفیع انسانیت است . اگر این مسیر را بدون آگاهی به مبانی اعتقادی آن بپیماییم یاشریعت را به ثمن بخس بر باد میدهیم که در این صورت اصلا در دستیابی به قله کمال ناتوان خواهیم ماند و یااز خود و خانواده اشخاصی خشک مقدس وجاهل می سازیم که دافعه از دینمان بیش از جاذبه به دینمان خواهد بود و با اختلاف و هدردهی بی مورد توان و ظرفیت های خود, باعث از دست رفتن سرمایه ها می شویم گاه این اختلاف از چارچوب اعتقادات شخصی و عملیات فردی خارج می گردد رنگ سیاسی به خود می گیرد ،از حالت پرسش و پاسخ بیرون می رود و لباس شبهه و اعتراض به خود می گیرد یا مسلک و مذهبی را به چالش می کشد و گاه شود که برخی از گروهها شریعت را به عنوان نقابی مردم فریب بر چهره رکیک خود کشیدند همانند حزب توده که هواردران خود را مسلمان معرفی میکرد و بر ارزش گذاری اعضا به شریعت محمدی تصریح می نمود.
یا رژیم منفور پهلوى را دیدیم که گاهى براى فریب مسلمانان و منحرف ساختن آنان، قرآن چاپ مى کرد، ولى آن زمان که احساس خطر کرد و فهمید که جامعه دینى دیگر نمى خواهد اسیر او باشد، مسجد کرمان را با قرآن هایش به آتش کشید. پس یک زمان «قرآن سوزى » است و یک زمان «قرآن سازى » و هر دو براى اهداف پلید استعمارى و سیاسى است.
دلیل دوم : شریعت آماج شبهات واهی
یکى دیگر از مواردی که ما را به ضرورت بررسی مبادی اعتقادی شریعت می رساند شبهه افکنی و تلاش بی وفقه دشمنان اسلام برای خلع سلاح کردن اسلام از این جهت می باشدکه شمارش اقدامات نامیمون آنها از وسع این نوشته بیرون است از آن جمله: توقف اجراء احکام اسلامى بویژه احکام حقوقى و جزایى اسلام است که تحت عناوین مختلف و به خصوص ناهمخوانى آنها با حقوق بشر غربى مطرح مى شود. بعنوان مثال ادعا مى شود احکام مربوط به اعدام جنایتکاران ، احکام مربوط به مجازات سارقان ، احکام قصاص ، حدود، دیات ، احکام مربوط به حقوق زنان و فرزندان و ... با حقوق بشر غربى ناسازگارند!
هر چند تبلیغات دراین خصوص از سال ها قبل آغاز شده و از سال 1374 اوج و گسترش زیادى پیدا کرده است لکن در سالهاى اخیر تحت عنوان اصلاحات ، با جدیّت بیشترى مطرح و تعقیب مى شود. در روزنامه ها، مطبوعات ، سخنرانیها و توسط بلندگوهاى خارجى و برخى چهره هاى مشخص ، مدام قوانین اسلامى بدلیل ناهمخوانى با حقوق بشر اومانیستى غربى یا ناکارآمد بودن و عصرى نبودن ، تخطئه مى شوند. مجلاتى هم چون کیان و زنان بیشترین خط شکنى را دراین خصوص داشته اند بطوریکه احکام اسلامى را ذاتا خشن و ناشى از طبیعت سخت و خشن عربستان و مزاج تند و گرم عربها دانستند ! و قوانین مربوط به حقوق زن در جمهورى اسلامى را فاجعه دانسته و با صراحت از حذف این قوانین سخن گفتند. براین اساس گفتگو پیرامون مبادی اعتقادی شریعت و شبهه زدایی از قوانین الهی موجب غبار روبی از جانمان نسبت به این قوانین است و علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد حضرت وصی رسول الله صلوات الله علیهما در وصیت به فرزند برومندش امام حسن مجتبی علیه السلام می فرماید:حسن جانم ، تو جوانى هستى برازنده ( و ساده دل ) و قلب جوان نورس زمین خالى ( بدون کشت و زرعى ) را ماند که هر چه در آن افکنده شود در خویشش بپذیرد و نگهدارد ( و بدان من که پدر تو و از تمامت دهقانان و زراعت گران جهان در افشاندن تخم فضیلت و اخلاق آگاه ترم باید نگذارم علفهاى هرزه هوس در سرزمین دلت ریشه بند کند ) لذا پیش از آنکه قلب تو سنگین و سخت شود و عقلت را اشغال نماید ، من با فرهنگ و دانش بسوى تو شتافتم ، تا اینکه تو نیز با تلاش و کوشش بکار بشتابى ، و بدان اندازه که اهل آزمایشها ، و تجربه ها را آن کار کفایت کرده است ،تو را نیز کفایت کند ، آنگاه تو از رنج ( دانش و ادب ) طلب کردن کفایت کرده شده ، و از علاج تجربه اندوختن معاف خواهى بود ، فلذا آنچه که ما از آن دانش و ادب کسب کردیم ، تو نیز کسب کنى .
دلیل سوم:شریعت رکن رکین سلوک الی الله
بر سلوک دانان وسلوکیان پوشیده نیست که اولین پله که سر آغاز قدم گرفتن در راه معشوق است شریعت است ،ظاهر اولین شهر عشق و اولین خوان رستم سلوک الی الله است و چون طفره محال است بدون طی کردن این مرحله به مراحل دیگر رسیدن زهی خیال باطل است و افسوس و صد افسوس که ما در بند شیطانیم و از قدم گرفتن در وادی شریعت عاجز ولی بندگان مخلص خدا وادی های کمالات انسانی را طی می کنندبه فرموده جناب مولوی علیه الرحمه:
هفت شهر عشق را عطار گشت ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم
وانگهی آنچه در شرایط سخت امروز هشدار دهنده است سربرآوردن کیش ها و مسلک ها و فرقه های گوناگونی است که در قالب ها و مدل های رنگارنگ و جذابی عرضه می شوند در حالی که هیچ بهره ای از چشمه سار حقیقت به مخاطبان کمال جوی خود تقدیم نمی کنندو با توجه به رواج گستردة این نحله های مدعی عرفان ومعنویت در جامعه ایرانی ما و روی آوردن هزاران جوان جویای معنویت به این گونه جریان ها لازم است معیارهای تشخیص سره از نا سره باز خوانی شودو یکی از آن میزا ن ها شریعت است ، در سیر وسلوک شریعت معیار ومناط سنجش مهام امور است که به بعضی از آنها اشاره می شود :
1)شریعت معیار بر حق بودن یا نبودن فرقه ایست هیچگاه آنان که در خانقاه ها اختلاط زن ومرد را برانگیخته وجدشان می دانند و هیچگاه اندکی از شراب طهور الهی را نخواهند چشید بلکه جلال شدید المعاقبین ریشه آنان را خواهد خشکانید .
2) استاد وشیخ راه همیشه وهمیشه سرمایه سعادت سالک بوده اند وخواهد بود تا آنجا که از عارف کامل آسید علی آقای قاضی قدس سره منقول است که فرمود اگر نیمی از عمرت را در پی پاک ضمیری دستگیر بودی وپس از آن یافتی ضرر نکردی .
از آنجا که این امر از مهام امور سالک است و در بسیار از مواقع توام می شود با فریب آنانکه در ظاهر جلوه با یزید بسطامی را دارند و در باطن با یزید علیه اللعنه هم پیمان هستند،شناخت معیارهای و بایسته های استادی ضرورت حاجی پیدا می کند. حضرت علامه حسن زاده آملی در این مورد می فرماید :
الهی دهن آلوده را با کتابت چه کار که (لا یمسه الا المطهرون )وای بر آن مرشدی که دهنش پلید است ،چه ،آن نارشید خود شیطان مرید است ،اگر در آشکار بایزید است در پنهان با یزید است .
گرچه بتوان مدعی را نام طیفورش نهادن کی توان گفت حال عارف بسطام دارد
واز مهمترین معیارهای تشخیص بسیار مقید بودن وی بر عمل به شریعت است اگر به اندازه خردلی از این جاده منحرف گردد از آن حریم قدس مطرود است نه مجذوب .
بسیار مدعی نارشید داشتن این مسیر موجب آن گشت که فقها عظیم الشان سد سکندری جلوی خیانت های این ناپاکان قرار دهند و همین امر موجب تایید کردن مرحوم ابن عربی علیه الرحمه فعالیت های فقها را در زمینه و تکفیر افراد نا لایق شد.
3) یکی از مباحث بسیار مهم در عرفان ملاک های صدق و کذب یا حق و باطل بودن یک مکاشفه است در این میان یکی از ملاک های مهم ،شریعت است هر امر خلاف شریعت کاشف است از لمه شیطانی بودن آن وارد در این حال باید به طهارت و مراقبه خود بیافزاید . چه بسا یکی از حکمت هایی که آسید علی قاضی را بر آن داشت تا شرط ورود به مجلس سلوکش و تصدی حالات مختلف سالکی را حائز بودن به رتبه اجتهاد می دانست همین مهم باشد.
انگیزه تحقیق
امروزه اجتهاد با حجم گسترده ای از موضوعات تازه و بی سابقه در حافظه تاریخی خود روبرو است. موضوعاتی که اولین گام در استنباط و تبیین احکام آن ها, شناخت آن ها برعهده مجتهدان منضبط می باشد
شریعت که پتانسیل پاسخ گویی به موضوعات تازه و بی سابقه را در آستین دارد،در ذهن مخاطبان قبل از پژوهش سوالات پیش می آورد که پرداختن به آنها ضمانت اجرایی شریعت است.
باید اذعان نمود که مبحث طرح مبادی اعتقادی شریعت برای نسل جوان، به رغم اهمیت و تاثیرگذاری به حاشیه رفته است و متناسب با نقش و کارکردی که دارد،مورد توجه قرار نگرفته و این امر بر مظلوم شدن این گوهر بی همتا در عمل مردم شده است .
از این روی بایسته است که در یک بحث علمی به مبانی اعتقادی شریعت بپردازیم،این نوشتار در صدد آشنایی دادن به مبانی شریعت و کار مجتهدان در استنباط احکام است .
.اصلاحات آمریکائى ،محمد باقر ذوالقدر
| 
