به قلم چشمه دانش تقریر شد

متن سخنرانی
آیت الله ابوالقاسم علیدوست
در روز اول همایش ملی فقه هسته‌ای
سالن خوارزمی سازمان انرژی اتمی
موضوعات:
1- مفهوم شناسی سلاح های کشتار جمعی
2- تبار شناسی حرمت
3- اسناد پشتیبان حرمت
4- چیستی شناسی حرمت
5- لوازم فتوا در تقارن معاهده های بین المللی
6- پاسخ از یک شبهه

آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست (دبیر همایش ملی فقه هسته‌ای) در روز اول آن همایش در تالار خوارزمی سازمان انرژی اتمی، به تبیین اسناد و چیستی حرمت تولید، انباشت و به‌کارگیری سلاح‌های اتمی پرداخت.
متن سخنرانی استاد سطوح خارج حوزه علمیه قم بدین شرح می‌باشد:
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
اللَّهُمَّ اهْدِنِی لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ، إِنَّکَ تَهْدِی مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ
موضوع سخن این‌جانب عبارت است از حرمت تولید ، انباشت و به‌کارگیری سلاح‌های اتمی و چیستی این حرمت ، اما قبل از ورود به این مهم به دو مقدمه کوتاه اشاره می‌کنم .
مقدمه یکم: مفهوم ‌شناسی
منظور از سلاح‌های غیرمتعارف (کشتارجمعی) مطابق اصطلاح معاصر و توافق‌نامه پاریس 1945 سلاح‌هایی که دارای ویژگی تخریب بسیار و عمل بدون تفکیک و مهار ناشده باشد .
این‌جانب طبق این اصطلاح بحث را ادامه می‌دهم، هرچند در تبیین جزئیات این اصطلاح اختلاف‌هایی وجود دارد .
بر این اساس، آنچه مهم است ویژگی‌های بیان شده است حال چه نام آن سلاح اتمی باشد یا هسته‌ای، میکروبی و شیمیایی و حتی اگر این کارایی از یک وسیله بسیار کوچک براید نیز داخل این بحث است .
مقدمه دوم : تبار‌شناسی حرمت
این مهم در نصوص دینی قدمتی به قدمت اسلام دارد هرچند نه با واژه‌های متداول امروزی اما با همین محتوا .
اگر به جستجوی این مهم در آثار فقیهان ، در طول تاریخ بپردازیم ، درمی‌یابیم که هزاران فقیه بر این حرمت تأکید دارند و این مهم گنج رنج فقیهان در طول تاریخ است و آن بزرگان برایند اندیشه‌های خود در این مهم را در آثار علمی خود برای ما به ارث گذاشته‌اند ازاین‌رو در این بحث ما با پشتوانه‌ای از تراث علمی روبه‌رو هستیم . لکن نقطه عطف و جهش این اندیشه را در فتوای رهبری معظم می‌توان دریافت ، فتوایی که در سی‌ام بهمن ماه 1388 ابراز شد و بیان شد که مبانی دینی ما و آیات قرآن و باورهای ما اجازه تولید ، انباشت و به‌کارگیری سلاح‌های اتمی را نمی‌دهد .
مطلب یکم: اسناد پشتیبان حرمت
اسناد پشتیبان فتوای بیان شده بر ویژه دانان دانش فقه بسیار آسان است و حتی بر غیر ویژه دانان از کسانی که مطلع از این دانش هم باشند، دستیابی بر این اسناد دشوار نیست .
اسناد این مهم اعم از اسناد ملفوظ نقلی ، و اسناد لبّی ، اسناد خاص و عام ، اسناد تلفیقی (مرکب از لبی و نقلی) بر این مدعا گواهی می‌دهند .
در قرآن کریم در سوره های گوناگون و به این اسناد مواجه می‌شوید
سوره مبارکه بقره: آیات 11-12-160-190-205-224؛آل عمران89- نسا129 انفال 1 شعرا152-اعراف 56و 142-یونس 81 نمل 27و 48 –قصص 77و 83-رعد 25-ص28و….

بخشی از آیاتی است که یک فقیه به راحتی می‌تواند حرمت مورد گفتگو را از آن‌ها استفاده کند
کریمه و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم و لا تعتدوا ان الله لا یحب المعتدین یک عام غیر قابل تخصیص است .
اگر دو گروه از اهل باطل به جان هم افتادند در نگاه اول چه بسا گمان شود که هر چه بیشتر به کشتار یکدیگر اقدام کنند و از افراد هر دو طرف کاسته شود به سود و مصلحت اهل حق است و تحقق مفاد اللهم اشغل الظالمین بالظالمین است.
اما زمانی که همین فرض از امام صادق علیه‌السلام پرسیده می‌شود ایشان می‌فرمایند : بعهما ما یکنهما الدرع والخفین
حضرت می‌فرمایند بفروشید اما وسیله دفاعی مانند سپر ، زره، اما وسیله‌ تهاجمی را نفروشید.
امیر بیان ، امیر حکمت و معارف امیرمؤمنان علیه السلام در حدیث گران‌مایه ای می‌فرمایند :
نهی رسول الله(ص) ان یلقی السم فی بلاد المشرکین
این حدیث سند پشتیبان فتوای فقیهان در طول تاریخ شده است که فتوی به حرمت مسموم کردن آب دشمن می باشد چه پیروزی در جنگ متوقف بر آن باشد و چه نباشد .
می‌دانیم که هنگامی که آب مسموم شود به صورت غیر مهار شده عمل می‌کنند و پیران ، زنان ، کودکان ، غیرنظامیان و حیوانات و گیاهان را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد .
در کتاب تورات کنونی در کتاب لاویان فصل نوزدهم آیه سیزدهم می‌خوانیم :
مال کسی را غصب نکنید و به کسی ظلم نمایید
می‌دانیم که ظلم مفهومی پسا دینی نیست بلکه مانند عدالت و بسیاری از مفاهیم پیشا دینی است.
همچنین در انجیل متّی فصل هفتم در اشاره به قسم های نادیده گرفته شده می‌خوانیم :
چرا پَرِ کاهی را در چشم برادرت می‌بینی، امّا از چوبی که در چشم خود داری غافلی؟ چگونه می‌توانی به برادرت بگویی، ”بگذار پَرِ کاه را از چشمت به‌در آورم،“ حال آنکه چوبی در چشم خود داری؟ ای ریاکار، نخست چوب را از چشم خود به‌در‌آر، آنگاه بهتر خواهی دید تا پَرِ کاه را از چشم برادرت بیرون کنی.
عقل نیز به طور واضح مفسده ملزمه داشتن سلاح های کشتارجمعی را ادراک می‌کند و می دانیم که قاعده ملازمه بر آن است که کل ما حکم به العقل حکم به الشرع .
مطلب دوم : چیستی شناسی حرمت
یکی از پرسش‌های بسیار مهم پیرامون فتوای رهبر معظم انقلاب ، پرسش از چیستی آن سخن است:
آیا آن سخن عبارتست از حکمی حکومتی که تابع مصلحت موقت است؟
آیا یک تاکتیک و موضع‌گیری سیاسی و اجرایی است؟
آیا یک فتوا و بیان حکم شریعت اسلام است ؟
بدون هیچ‌گونه تردیدی می‌توان گفت که آن سخن یک فتوا و داخل در گستره شریعت است و از اسناد پشتیبان در منابع استنباط بهره‌مند است .
هنگامی که روشن شد که با یک فتوای شرعی مواجه هستیم باید دانست که فتوای شرعی لوازم ویژه‌ای را با خود به همراه دارد .
لوازم فتوای شرعی در تقارن معاهده های بین المللی
ویژگی‌های یک فتوای شرعی عبارت است از آنکه
1) قابل معامله نیست حتی از جانب خود صاحب فتوا
2) تابع دلالت اسناد پشتیبان است و اسناد پشتیبان هرگونه سلاح کشتار جمعی را منع می‌کنند
3) یک تکلیف است نه عدول از یک حق
4) حکمی ابدی است نه مقید به زمان و مکانی خاص

جالب آن است که ویژگی‌های بیان شده در معاهده 1968 دیده نمی‌شود چرا که در پند دهم آن معاهده آمده است که
«کشورهای عضو می‌توانند تعهد خود را باز پس گیرند و از امتیازات و مسئولیت‌های عضویت برهند».
در معاهده بده و بستان است امتیاز می‌گیرند و امتیازی وا می‌نهند اما فتوی قابل معامله نیست حتی از جانب خود صاحب فتوا
در قطعنامه2373مجمع عمومی سازمان ملل ابتدا برای بیست و پنج سال از سال 1970 تا 1995تصویب می‌شود و در مرحله بعد برای مدتی نامعلوم تمدید می‌شود و ممکن است که در آینده مجدداً به زمان خاصی مقید شود زیرا تابع قرار داد اعضا است اما فتوی حکمی الهی و ابدی است نه مقید به زمان و مکانی خاص
براساس آنچه گفته آمد امروز دست هیچ کشوری برای تولید و انباشت و به‌کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی به اندازه دست جمهوری اسلامی ایران بسته نیست حتی کشورهایی که متعهد به معاهده هستند .
پس از فتوای معظم‌له و گسترش جهانی آن ، جهانیان با واژه فتوا بیشتر آشنا شدند و آن را با همین تلفظ به کار می‌برند و این امتیازی مثبت است اما ویژگی‌ها و لوازم فتوا نیز باید در سطح بین‌الملل بیان شود تا آثار مثبت خود را بیش از پیش نمایان کند .
البته می‌دانیم که اگر اسناد شرعی ما را به این مهم نمی‌رساند باز ما بر اساس وجوب پایبندی به معاهده از تولید ، انباشت و به‌کارگیری آن اجتناب می‌ورزیدیم چرا که أوفوا بالعقود واجب شرعی است.
جمهوری اسلامی ایران بر اساس اسناد شرعی هرچند بیش از هر کشوری دست‌خود را از سلاح‌های کشتار جمعی بسته نگاه می دارد اما دست خودرا برای تسخیر دل‌ها و قلب ها گشاده است.
پاسخ از شبهه ای
برای برخی ازغیر متخصصان عرصه استنباط چنین توهم شده که کریمه وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ در تعارض با اسناد بیان شده است .
اما باید دانست که یک سند شرعی را باید تا انتها به طور دقیق خواند و مورد مداقه قرار داد آیه به طور کامل اینچنین است:
وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدْوَّ اللّهِ وَعَدُوَّکُمْ وَآخَرِینَ مِن دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ اللّهُ یَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیْءٍ فِی سَبِیلِ اللّهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ
آیه بر آن است که تُرْهِبُونَ بِهِ عَدْوَّ اللّهِ وَعَدُوَّکُمْ ولی سلاح های کشتار جمعی قبل از اینکه ارهاب عدوالله و عدو المسلمین باشد هزاران انسان بیگناه را می ترساند.
براساس آیه 193 سوره مبارکه بقره، هدف از قتال عبارت است از میان برداشتن فتنه و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة و یکون الدین لله اما به کار بستن سلاح‌های کشتارجمعی فتنه‌ای بر فتنه می‌افزاید.
دانستنی است که به طور کلی همه فرامین الهی باید در قالب حلال صورت بگیرد و فرامین الهی نسبت به دایره محرمات ضیق ذاتی دارد. بنا براین آمادگی و تهیه عده و عده باید با اسباب حلال باشد نه با مثل تولید سلاح های اتمی .
ضمنا قوه تنها تولید سلاح نیست بلکه باید نظام دفاعی را تقویت کرد و تقویت نظام دفاعی عمدتا با فرهنگ تسخیر دلها کسب موفقیت ها ی علمی و… حاصل می شود .