کتابشناسی تپه جاویدی و راز إشلو

سید مرتضی حسینی کمال آبادی

«کتاب تپه جاویدی و راز إشلو» اثر اکبر صحرایی(م 1339ش) به زبان فارسی به زندگی جهادی شهید مرتضی جاویدی و همراهانش در انقلاب 1356 تا شهادت 1365می پردازد. سعید عاکف ( نویسند? خاک های نرم کوشک) می گوید: اگر کسی از من بپرسد: تأثیرگذارترین کتابی که تاکنون دربار? دفاع مقدس خوانده ای، چه کتابی است،می گویم: "تپ? جاویدی و راز اشلو"جمله ای از شهید صیاد شیرازی مؤید این مطلب است؛ او می گوید: در تمام دورانی که همراه رزمندگان و فرماندهان خدمت حضرت امام می رسیدم , فقط یکبار دیدم که امام رزمنده ای را در آغوش گرفت و پیشانی اش را بوسید, و آن کسی نبود جز "شهید مرتضی جاویدی "یا همان اشلوی معروف.

ساختار کتاب

کتاب حاضر از زبان 40 راوی به صورت اول شخص روایت می‌شود که این تعداد راوی در مجموع 133 روایت از مقاطع مختلف زندگی شهید مرتضی جاویدی بیان می‌کنند. از جمله راویان کتاب می‌توان به محسن رضایی، شهید صیاد شیرازی، قاسم سلیمانی، همسر شهید مرتضی جاویدی و تعدادی از همرزمان آن شهید اشاره کرد.

روایت‌های کتاب از تظاهرات اولیه مربوط به روزهای انقلاب اسلامی در روستای جلیان شهرستان فسا در استان فارس؛ زادگاه شهید جاویدی در سال 1357 آغاز و با شهادت او در عملیات کربلای پنج در سال 1365 به پایان می‌رسد. لذا چینش تاریخی در تبویب کتاب رعایت شده و تمام 133 روایت مصدر به تاریخ است. این تحقیق کاملا میدانی صورت گرفته و از هیچگونه منبع استفاده نشده است.
سبک نگارش این کتاب داستانی و روان است و به راحتی با مخاطب پیوندی از صمیم قلب برگزار می کند. البته در عین متانت قلم، نکته هایی نیز به چشم می خورد، مانند استفاده زیاد از برخی جملات مانند: « پشت لبی برگرداند» که در جای جای کتاب به اندک مناسبتی از آن استفاده می شود.

گزارش محتوا

کتاب از عنفوان جوانی مرتضی جاویدی و رشحه ی غیرت او در کشف حجاب در مدارس سخن را آغاز کرده و همای سعادت را بر فراز او در انقلاب اسلامی و برخورد کریمانه او با رییس پاسگاه و خانواده اش نشان میدهد. دیری نمی گذرد که دو مقوله جنگ و ازدواج وارد زندگی او می شود و با دختر خاله اش ازدواج می کند. نکته قابل توجه این کتاب آن است که هر چند به محوریت شهید جاویدی جلو می رود اما دوربین قلم، بر او چنان زوم نیست که مخاطب نتواند اطراف شهید جاویدی را نگاه کند، در واقع شهید جاویدی، در جریان جنگ با دغدغه های همراهان نظامی و خانواده به تصویر کشیده شده است و این نشان از آن دارد که در کتاب با سرگذشت بسیاری از شهداء و رزمندگان آشنا خواهید شد. در این میان روایت گری همسر شهید از جایگاه والایی برخوردار است و در روایت ها نیز همسر شهید جاویدی در جریان همسران شهدا به تصویر کشیده می شود و حال و هوای آنان را به خوبی تصویر می کشد به گونه ای که رشحه ای از حالات آنان را می تواند به هر زن و مرد ایرانی و بلکه هر انسانی منتقل می کند به ویژه وقتی کار به جایی می رسد که همسر شهید جاویدی از پا گذاشتن در مکان استقرارش در پشت جبهه احساس قبض دارد و از اینکه جای دیگر برای آنها در نظر گرفته شده خوشحال می شود، چون از در و دیوار آنجا نیز غم به جان سرازیر می شد. شهید جاویدی در عملیات ها در این کتاب به خوبی به تصویر کشیده شده است اما نقطه عطف این شخصیت و گردان او را می توان در عملیات والفجر دو در یافت. او در عملیات والفجر دو، تپه‌ای را به نام «برد زرد» که سی کیلومتر در خاک عراق بود، فتح کرد. شهید مرتضی جاویدی و گردان تحت فرماندهی او (فجر) چیزی در حدود چهار روز و چهار شب در تپه برر زرد در محاصر دشمن قرار می‌گیرند، اما بالاخره با رشادت‌های فراوان این تپه را حفظ می‌کنند تا شهید صیاد شیرازی و دیگر فرماندهان عملیات را به طور کامل به سامان رسانند. در این عملیات 400 رزمنده شرکت می‌کنند و تنها 18 نفر باقی می‌مانند کار به جایی می رسد که تعداد اسرای عراقی در تپه از رزمندگان بیشتر می شود . از آن 18 نفر15 نفر جز راویان این کتاب هستند. در اوج غم برای نیروهای غیور که اسارت را ترجیح می دادند سوره والعصر میخواند. بعد از این عملیات درّ ناب خمینی در دل خاک های عراق برای فرماندهان جنگ بیشتر و بیشتر کشف می شود تا آنجا که او را به پدر معنوییش می رسانند و دیدار عاشقانه او با حضرت امام ره محقق می شود.

ایمان به خدا و صبر و شجاعت وقتی به هم در آمیزند شهید مرتضی جاویدی را نتیجه میدهند. وَکَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَکَانُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ. و چه بسیار پیامبرانى که همراه او توده‏هاى انبوه، کارزار کردند و در برابر آنچه در راه خدا بدیشان رسید، سستى نورزیدند و ناتوان نشدند و تسلیم [دشمن‏] نگردیدند، و خداوند، شکیبایان را دوست دارد.

جای جای کتاب پر از لحظات ناب فراموش نشدنی اما اگر به ضرورت خاطرات خاصی را انتخاب کنیم از نظر نگارنده:

غم انگیز ترین خاطره کتاب داستان رنگینگ، روایت 26 است .

جذاب ترین خاطره عبور از حصر 30 کیلومتری عراقی ها توسط ابراهیم کوچولو است روایت 65 تا 74

سلحشورانه ترین خاطرات وقتی است که شهید جاویدی لباس را کنده و آرپی چی به دوش از خاکریز سمت دشمن سرازیز می شود که بارها بارها تکرار شده است.

در مجموع، کتاب تپه جاویدی و راز اشلو یکی از آثار خواندنی در حوزه ادبیات پایداری است که سرگذشت یکی از افتخار آمیز‌ترین سرداران شهید دوران دفاع مقدس؛ مرتضی جاویدی را از زوایه‌های مختلف و با نثر و زبان ساده و صمیمی برای مخاطب روایت می‌کند.

وضعیت کتاب

کتاب با جلدی شومیز از سوی انتشارات ملک اعظم چاپ شده است. این کتاب تا کنون شانزده بار چاپ شده است و تیراژ آن به 48000شمارگان رسیده است. بخش پایانی کتاب ضمیمه عکس‌های مرتبط با موضوع کتاب است که در آن 21 قطعه عکس رنگی از مراحل مختلف زندگی شهید مرتضی جاویدی و گردان فجر ارائه شده است. کتاب تپه جاویدی و راز اشلو در 520 صفحه توسط انتشارات ملک اعظم در مشهد چاپ و منتشر شده است.
منابع

1.      سلیمانی، علی.نگاهی به کتاب «تپه جاویدی و راز اشلو». خبر گزاری فارس.

2.      صحرایی، اکبر، تپه جاویدی و راز إشلو. انتشارات ملک اعظم.چاپ ششم. دی ماه 1391.