شناسه و تلخیصی از مقاله روشن فکری حوزوی اثر استاد پارسا نیا

سید مرتضی حسینی کمال آبادی

مقاله روشن فکری حوزوی، اثر حمید پارسانیا به زبان فارسی ، به موضوع روشن فکری حوزوی،  در فرآیند إجتماعی؛ تاریخی می پردازد. نویسنده در این مقاله سنگین قلم زده تا مطالبی بیشتر را در آن جای دهد. غنای محتوای مقاله از گستردگی اشراف نویسنده بر تاریخ معاصر حکایت دارد. با وجود اینکه مقاله رویکری إجتماعی تاریخی دارد، ارجاع به منابع، بسیار محدود است، مقاله از قسمت نتیجه گیری و کتابنامه خالی است، در ارجاعات پاورقی اطلاعات کتابنامه آورده شده است. این مقاله در کتاب حوزه و روشنفکری به همت دانشگاه باقر العلوم منتشر شده است.

روشن فکری را در شش معنای إحتمالی معادل یابی کرده است.  

در نگاه حوزوی، روشن فکر را در مرتبه نخست، عالم ربانی است و در مرتبه دوم، متعلم طریق رستگاری است.
روشن فکری حوزوی، امری صرفا علمی نیست، بلکه با نور معنویت آغاز می شود.
  حوزه علمیه، در طول تاریخ فکری و عملی خود، بر اساس چنین بینشی ، کانون معرفتی خود را تدوام بخشیده و در دوران معاصر نیز روشن فکری و روشن گری خود مناسب با این هویت را در ابعاد نظری و عملی، حفظ کرده است.

روشن فکری حوزوی از بعد اعتقادی : حفظ حکمت صدرایی و تبدیل آن به مکتب فلسفی غالب . به همین دلیل حوزه های شیعی در تقابل با روشن گری مدرن مسیری جدا از مسیر دیگر حوزه های علمی جهان طی کرد. نقطه اوج این فعالیت را در پایان دهه بیست و ورود اولین آثار فلسفی غرب و مقابله با افکار مارکسیستی می توان دریافت.
مصادیق : بدایع الحکم زنوزی/ رسائل میرزا ابوالحسن شعرانی/علامه طباطبایی/ شهید مطهری

روشن فکری حوزوی از بعد فقهی:
منزوی ساختن اندیشه اخباری گری و تحکیم شیوه اصولی و بسط آن.
عمل کرد فقه سیاسی شیعه در سه مقطع

1.       قبل از مشروطه

استبداد سیاسی حاکم را فاقد مشروعیت ذاتی و رفتاری می دانست و نحوه همکاری مردم با آن را تحت عناوین فقهی، نظیر ولایت ولات جور تبیین می کردند. جهت گیری ضد استعماری را از مسوغات همکاری با قدرت سیاسی حاکم می دانستند. در این مقطع مبحث ولایت فقیه به صورت مستقل بحث می شد.
مصادیق: مرحوم نراقی

2.      مشروطه

رقابت سیاسی فعال با قدرت سیاسی حاکم/ در صورتی که نمی توان غیر مشروع بودن ذاتی قدرت شاهنشاهی را زایل ساخت ، لا اقل رفتار آن را از طریق مجلس بر مبنای عدالت دینی به گونه ای قاعده مند کنترل کرد.

مصادیق:تنبیه الامة و تنریه الملة میرزای نائینی

3.      دهه چهل

حکومت اسلامی بر ولایت فقیه/ به وجود آوردن دو انقلاب عظیم إجتماعی/ انقلاب مردمی/

روشن فکری حوزوی از بعد سیاسی:

 عمل کرد سیاسی شیعه در سه مقطع

1.      دوران مشروطه:

 الف: غلبه بر جریان اخباری گری

ب:رقابت فعال با حاکمیت سیاسی و همراهی با دولت محدود به واجبات نظامیه

ج: صدور احکام حکومی / میرازی شیرازی

د: نخستین مواجه با روشنفکری مدرن و قدرت مانور رقیب سیاسی و زمین گیری روشن فکری حوزوی

2.      افول و رکود سیاسی روشن فکری حوزوی

/ بیشتر عملیات ها پارتیزانی بود تا روشن فکری از افق مرجعیت/ حکومت رضا خان و حذف مدرس /تنزل مسیر رقابت فعال به واجبات نظامیه/فرصت محدوی بعد از شهریور بیست با فعالیت های شبه نظامی فادییان اسلام و رقابت ایجابی آیت الله کاشانی/ قدرت مجدد رقیب با کودتای 28د مرداد 1328/
ادامه دارد....